Στα πόσα...ρίχτερ η κρατική μηχανή κινητοποιείται χωρίς "εντολή πρωθυπουργού";

Της Ιωάννας Ηλιάδη
Την εποχή που οι επιστήμονες
ονομάζουν ως “εποχή των δικτύων”, η κυβερνητική επικοινωνιακή πρακτική του “ο πρωθυπουργός έδωσε εντολή” να κινητοποιηθεί ο κρατικός μηχανισμός αντιμετώπισης καταστροφών, ακούγεται ως ομολογία αποτυχίας.
Αποτυχία, γιατί δίνεται η εντύπωση, πως η χώρα μας δεν είναι ικανή για το αυτονόητο: να λειτουργεί με αυτάρκεια η κρατική μηχανή αντιμετώπισης καταστροφών, χωρίς να χρειάζεται να λάβει πρωθυπουργική ή υπουργική εντολή.
Η αυστηρά ιεραρχική δομή για την παροχή βοήθειας σε περιπτώσεις αντιμετώπισης κρίσεων, εγκαταλείπεται διεθνώς ως πρακτική. Ειδικά μετά τον καταστροφικό σεισμό στην Αϊτή το 2010, κατέστη σαφές ότι οι υπάρχουσες ιεραρχικά δομημένες υποδομές, δεν είναι επαρκείς να επιτελέσουν τον σκοπό τους.

Τα lessons learned από την Αϊτή, αλλά και από πολλές άλλες περιπτώσεις φυσικών καταστροφών, οδηγούν τους διεθνείς οργανισμούς παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας, αλλά και πολές χώρες, σε πιο πολυ-πολικά συστήματα διαχείρισης κρίσεων, όπου διάφορες ανθρωπιστικές οργανώσεις και απλοί πολίτες συμμετέχουν στις επιχειρήσεις, κατά τη διάρκεια των οποίων οι αποφάσεις δεν λαμβάνονται από την κορυφή προς τα κάτω, αλλά διαμορφώνονται πρώτα στη βάση και διοχετεύονται προς τα κέντρα αποφάσεων.
Σύμφωνα με μελέτη του γραφείου για το συντονισμό των ανθρωπιστικών επιχειρήσεων στα Ηνωμένα Έθνη, η εποχή των δικτύων έδωσε την δυνατότητα ενός νέου ποιοτικά μοντέλου ανθρωπιστικών επιχειρήσεων. Ωστόσο οι υπάρχουσες δομές δεν είναι σε θέση να επωφεληθούν από τις νέες τεχνολογίες που παρέχει η εποχή μας, γιατί δεν διαθέτουν μηχανισμούς κατάλληλους να διαμοιραστούν, να συλλέξουν και να κατανοήσουν τις πληροφορίες που έρχονται από τον κόσμο και στη συνέχεια να πάρουν αποφάσεις για το πώς θα δράσουν. Με αυτόν τον τρόπο είναι δομημένο και το ελληνικό σύστημα αντιμετώπισης καταστροφών.
Οι οργανισμοί παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας, σύμφωνα με την μελέτη των Ηνωμένων Εθνών πρέπει:
• να προσαρμοστούν ώστε να μπορούν να αξιοποιήσουν τα δεδομένα από πολλές πηγές πληροφόρησης (κυρίως από το διαδίκτυο)
• να προσαρμοστούν στην ιδέα της συνεργασίας με τον κόσμο και με νέες τεχνικές
• να αναδιατάξουν προτεραιότητες και ρόλους ώστε να αξιοποιούν τις πληροφορίες, οι οποίες είναι ζωτικής σημασίας για τις ανθρωπιστικές επιχειρήσεις.

Η ανάπτυξη της τεχνολογίας την εποχή των δικτύων, οδηγεί προς αποκεντρωμένα συστήματα εξουσίας. Οι άνθρωποι αγνοούν τις παραδοσιακές ιεραρχίες, επειδή αντιλαμβάνονται ότι μπορούν να κάνουν πράγματα οι ίδιοι για τους άλλους.
Με άλλα λόγια οι ανθρωπιστικές επιχειρήσεις την εποχή των δικτύων, αναζητούν πιο ποικιλόμορφες φόρμες και διαδικασίες λήψης αποφάσεων από τα κάτω προς τα πάνω, ώστε να λαμβάνονται καλύτερες αποφάσεις διαχείρισης της κρίσης. Η νέα η ανθρωπιστική «παγκόσμια τάξη» μετατοπίζεται προς ένα πιο πολυπολικό σύστημα.
Υπό αυτή την έννοια, η επικοινωνιακή διαχείρηση της χθεσινής κρίσης, όπου ο πρωθυπουργός εμνφανίστηκε ως “αυτοκράτορας” χωρίς τις εντολές του οποίου δεν μπορεί να λειτουργήσουν οι υπάρχουσες δομές αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών, είναι το λιγότερο άστοχη, και εμφανίζει μια Ελλάδα τριτοκοσμική, προσκολημένη σε πρότυπα και τακτικές που έχουν αποτύχει διεθνώς και εγκαταλείπονται.

Βιβλιογραφία
Castells, M. (1996/2010). The information age. Economy, Society and Culture. (v.1 The rise of the network society) (2nd ed.). Oxford: Wiley-Blackwell.
Jessica Heinzelman and Carol Waters (2010), United States Institute of Peace, Crowdsourcing Crisis Information in Disaster-Affected Haiti
OCHA Policy and studies series, (2012) Humanitarianism in the network age
Sajda Qureshi (2013) Networks of change, shifting power from institutions to people: how are innovations in the use of information and communication technology transforming development? , Information Technology for Development

*Η Ιωάννα Ηλιάδη είναι δημοσιογράφος και υποψήφια διδάκτορας στο τμήμα "Επικοινωνία και Νέα Δημοσιογραφία" του Ανοικού Πανεπιστημίου Κύπρου

onalert